نقش معتزله بصره در شکل‌گیری نظریه اعجاز قرآن
Authors
Abstract:
یادداشت مترجم «اعجاز قرآن» مفهومی پیچیده و نظریه‌ای چندوجهی در تاریخ اندیشة اسلامی است. برای درک هرچه دقیق‌ترِ چنین مفهوم یا نظریه‌ای، بی‌شک یکی از ضروری‌ترین کارها، بررسی اسباب و زمینه‌های شکل‌گیری آن مفهوم و آگاهی از تحولات فکری منتهی به آن نظریه خواهد بود. در این میان، گاه ظهور و انتشار نسخه‌های خطیِ مغفول‌مانده در گوشة کتابخانه‌ها، به فرایند پژوهش دربارة این تحولات کمک شایانی می‌کند. در مقالة پیش‌ِرو، نویسنده با بهره‌گیری از برخی تألیفات تازه‌یافتة معتزلیان بصره کوشیده است تا بر تکاپوهای فکری عالمان مسلمان در سدة سوم و چهارم هجری پرتویی بیفکند. بر اساس این منابع، او از یک‌سو به اختلافات فرقه‌های گوناگون اسلامی دربارة تلقی از نبوت توجه کرده و از دیگرسو، به پاسخ‌های عالمان اسلامی به منکران نبوت پیامبر اسلام پرداخته و از این طریق کوشیده است تا فرایند تبدیل این استدلال‌ها و جدل‌ها را به نظریه‌ای دقیق و سامان‌یافته، یعنی «اعجاز قرآن» نشان دهد. از جمله نکات قابل‌توجه مقاله، تأکید بر این نکته است که نظریة اعجاز قرآن به‌دست اشاعره (از جمله باقلانی) شکل نگرفته، بلکه مجموعه تلاش‌های گروهی از متکلمان معتزلة بصره (از جمله ابوعلی جبائی و حلقة او) در قالب بحث‌هایی چون «تثبیت دلائل النبوه»، نقطة آغازی برای نظریه‌پردازی متکلمان بعدی در این باب بوده است.
similar resources
نقش معتزله بصره در شکل گیری نظریه اعجاز قرآن
یادداشت مترجم «اعجاز قرآن» مفهومی پیچیده و نظریه ای چندوجهی در تاریخ اندیشة اسلامی است. برای درک هرچه دقیق ترِ چنین مفهوم یا نظریه ای، بی شک یکی از ضروری ترین کارها، بررسی اسباب و زمینه های شکل گیری آن مفهوم و آگاهی از تحولات فکری منتهی به آن نظریه خواهد بود. در این میان، گاه ظهور و انتشار نسخه های خطیِ مغفول مانده در گوشة کتابخانه ها، به فرایند پژوهش دربارة این تحولات کمک شایانی می کند. در مقال...
full textمعتزله بصره؛ تفاوت‌ها و تمایزها
جنبش اعتزال یکی از مهم‌ترین جنبش‌های کلامی است که اوایل قرن دوم هجری در بصره شکل گرفت. حمایت خلفای عباسی همچون مأمون، معتصم و واثق از آن موجب رشد سریع این جریان شد، به گونه‌ای که عده زیادی از مردم عراق، از جمله ساکنان بغداد، به این جنبش گرویدند. پس از شکل‌گیری بغداد در 145 ه.ق. و حضور عباسیان در این شهر معتزله نیز به بغداد روی آوردند. با گذشت زمان، اختلاف‌هایی میان معتزله بغداد و بصره شکل گرفت ...
full textتبیین تاریخی و کلامی مکتب معتزله بصره و بغداد
بدون شک در جامعه علمی اسلامی، بسیاری از فرقه‌ها کنار یکدیگر حضور داشته و تعامل فکری داشته اند. یکی از مهم ترین مکاتبی که به لحاظ تاریخی و کلامی نقش چشم گیری در ظهور عقاید کلامی، داشته اند، معتزله بودند. معتزله از واژه ی اعتزال به معنای دوری جستن و کناره گیری گرفته شده و در دانش فرق به عنوان یکی از مشهورترین مکاتب کلامی در نظر گرفته می شوند که واصل بن عطا در نیمه نخست قرن دوم هجری در بصره آن ...
full textنظریه اعجاز شبکه معارفی و تشریعی قرآن
یکی از وجوه مهم اعجاز قرآن «اعجاز تشریعی» است. قرآن‌پژوهان در طول سالیانی دراز کوشیده‌اند این وجه را تبیین و چهره‌ای معقول و بعضاً برهانی و پذیرفتنی از آن ارائه کنند؛ لیکن عدهای بر پایه برخی خلل وارد شده در مقدمات، دامنه و یا در گستره و کارکرد این استدلال‌ها و تبیین‌ها، با القای شبهاتی به رویارویی این وجه از وجوه اعجاز برخاسته‌اند. در این بین نگارنده در این مقال بر پایه این باور که می‌توان اعج...
full textپژوهشی در نظریه «اعجاز عددی و ریاضی قرآن»
قرآن کریم برخوردار از وجوه مختلف اعجاز بیانى، تشریعى، علمى اخبار غیبى، آفرینشهاى هنرى و... مىباشد. اما در عین حال عالمان و اندیشمندان قرآنى بر این باورند که وجوه اعجاز قرآن تنها منحصر به این وجوه نمىباشد و این راه به روى همه انسانها گشوده است تا با تدبر و تأمل بیشتر در قرآن وجوه دیگرى از اعجاز آن را آشکار سازند. یکى از مباحثى که در قرن اخیر از سوى بعضى قرآن پژوهان مطرح شده است، نظریه «اعجاز...
full textMy Resources
Journal title
volume 18 issue 72
pages 134- 161
publication date 2012-11-21
By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.
Hosted on Doprax cloud platform doprax.com
copyright © 2015-2023